Nauczyciel – jak nim zostać, ile zarabia nauczyciel, kulisy pracy i perspektywy awansu

Praca nauczyciela to jeden z najważniejszych zawodów, jakie istnieją. Dzięki nauczycielom nasze dzieci uczą się i dorastają, by wejść w dorosłe życie jako jednostki z ogromem wiedzy, doświadczeń i aspiracji. Sprawdź, z czym wiąże się praca pedagoga, jakie kwalifikacje trzeba uzyskać, aby ją wykonywać oraz na jakie zarobki można liczyć, decydując się na pracę w oświacie. Dowiedz się również, jak wyglądają perspektywy awansu zawodowego.

Dobry nauczyciel, czyli jaki? Predyspozycje kandydata

Od wielu lat w mediach mówi się o starzejącej się kadrze pedagogicznej, a jednocześnie o odchodzących z pracy nauczycielach. Można przez to zauważyć postępujący problem ze znalezieniem osób pokrywających braki kadrowe. Istnieje realna potrzeba kształcenia dobrych, oddanych nauczaniu pedagogów, aby przyszłe pokolenia miały jednakową szansę zdobycia potrzebnej wiedzy i wejścia w dorosłość jako świadome, gotowe na nowe wyzwania jednostki.

Aby zostać nauczycielem, trzeba odebrać stosowne wykształcenie, ale również wyróżniać się cechami wspomagającymi tę profesję. Przede wszystkim trzeba lubić pracę z dziećmi i młodzieżą, ponieważ to wśród nich przyszły pedagog będzie spędzać najwięcej czasu. Co więcej, obecność młodzieży wymaga również od szkolnego wychowawcy umiejętności rozwiązywania konfliktów, radzenia sobie z różnymi sytuacjami w klasie oraz wspierania jednostek, które potrzebują dodatkowej pomocy, np. z powodu licznych orzeczeń albo niepełnosprawności. To z kolei wymusza na dydaktyku konieczność współpracy z rodzicami i innymi instytucjami, co czasem bywa uciążliwe.

Oprócz tego kandydat powinien wykazywać się dobrą samoorganizacją w przygotowaniu lekcji i realizowaniu programu nauczania, a także umieć sporządzać stosowną dokumentację. Dobry nauczyciel śledzi zmiany w programach nauczania, egzaminowania i jest w stanie profesjonalnie przeprowadzić przez nie swoich uczniów.

Inne cechy, które są przydatne dla nauczyciela, to:

• odporność na stres,
• punktualność,
• rzeczowość,
• umiejętność pracy zespołowej,
• pomysłowość,
• pozytywne nastawienie,
• umiejętność tłumaczenia,
• cierpliwość (bardzo dużo cierpliwości),
• zdecydowanie i stanowczość,
• poczucie humoru,
• dobra organizacja pracy w domu i w klasie.

Dzięki tym cechom nauczyciel może prowadzić uczniów przez zawiłości swojej nauki przy jednoczesnym zachowaniu dobrej atmosfery w klasie, co dodatkowo zachęca młodych do uczenia się i przyswajania kolejnych porcji wiedzy.

Przyszły pedagog musi również mieć świadomość, że w tej profesji trudno zachować balans między życiem prywatnym a zawodowym. Nauczyciele często zabierają część pracy do domu (kartkówki, prace domowe) oraz zostają po godzinach na konsultacjach albo radach pedagogicznych. Istotne jest to, że czas poświęcany na sprawdzanie prac czy przygotowanie do zajęć nie jest odzwierciedlony w późniejszej pensji.

Ile urlopu ma nauczyciel? Wyjaśniamy

Na temat urlopów nauczycielskich istnieje wiele plotek i niedomówień. W końcu jako pracownicy świadczący pracę na etat mają prawo do urlopu, ale nie mogą go wykorzystywać dowolnie w ciągu roku szkolnego. Jak więc jest on rozłożony?

W art. 64 w Karcie Nauczyciela znajdziemy zapis, że dydaktykowi zatrudnionemu w szkole realizującej zajęcia w systemie semestralnym urlop wypoczynkowy pokrywa się z okresami ferii szkolnych. Urlop pedagogowi udziela się w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii (maksymalnie 8 tygodni). Należy przy tym zaznaczyć, że 4 tygodnie muszą zostać udzielone w czasie nieprzerwanym.

Trzeba pamiętać, że powyższy zapis wcale nie oznacza w pełni wolnych ferii wakacji dla wszystkich nauczycieli (z wyjątkiem jednego nieprzerwanego miesiąca). Podczas wakacji dydaktycy mają bowiem wiele obowiązków, o których uczniowie mogą nawet nie wiedzieć, kiedy pojawiają się w szkole 1 września, m.in:

• przeprowadzanie egzaminów,
• uczestnictwo w zebraniach pedagogicznych,
• zadania związane z końcem roku szkolnego oraz organizacją nowego roku szkolnego,
• tworzenie szkolnego programu nauczania oraz udział w doskonaleniu zawodowym w ustalonej formie.

Wszystkie wymienione działania mogą zajmować nauczycielowi łącznie nie więcej niż 7 dni.

Nauczyciele pracujący w szkołach, które nie mają w swoim harmonogramie ferii szkolnych, mają prawo do 35 dni roboczych urlopu wypoczynkowego. Okres ten jest ustalany na podstawie planu urlopów, który gwarantuje właściwą organizację pracy szkoły.

Jak zostać nauczycielem? Wymagane wykształcenie

Istnieje kilka sposobów na to, aby zostać nauczycielem, ale wszystkie łączy jedno: należy mieć przygotowanie pedagogiczne i odpowiedni poziom wiedzy w dziedzinie, której chce się nauczać (np. języka polskiego albo matematyki). Oznacza to, że trzeba mieć wykształcenie wyższe.

Według Ustawy z dn. 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela potrzebne kwalifikacje w zakresie pedagogiki można nabyć drogą ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli (o ile zapewni to wystarczające kwalifikacje zawodowe na danym stanowisku).

Wytyczne te doprecyzowuje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Dzięki temu osoby, które mają już wykształcenie kierunkowe, mogą je „dopełnić” dzięki takim kursom lub studiom podyplomowym dostępnym na wielu uczelniach wyższych.

W rozporządzeniu znajdziemy informacje na temat dokładnych wymagań względem przyszłych nauczycieli. Przed rozpoczęciem aktywnej pracy zawodowej muszą oni:

• ukończyć kurs z zakresu pedagogiki, trwające minimum 270 godzin (lub 150 godzin dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu),
• podczas trwania szkolenia zdobyć kluczowe umiejętności w obszarze psychologii, pedagogiki oraz dydaktyki szczegółowej,
• odbyć pozytywnie oceniane praktyki pedagogiczne o długości co najmniej 150 godzin.

Obecnie wiele kierunków studiów oferuje możliwość realizowania godzin pedagogicznych i praktyk już w trakcie trwania nauki. Dzięki temu przyszli nauczyciele kończą studia i mogą rozpocząć pracę w szkole i innych placówkach oświatowych.

Wykształcenie nauczyciela a poziom szkoły

Aby móc uczyć w klasach I-III lub w starszych klasach szkoły podstawowej bądź zawodowej wystarczy, aby kandydat posiadał tytuł licencjata lub inżyniera. W innych sytuacjach wymagane jest posiadanie dyplomu ukończenia studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich.

Należy jednak pamiętać, że wymagane przygotowanie pedagogiczne jest niezbędne do rozpoczęcia pracy na każdym poziomie szkoły.

Co to jest Karta Nauczyciela?

Karta Nauczyciela to aktualna nazwa Ustawy z 26 stycznia 1982 roku, która określa prawa i obowiązki nauczycieli. Stanowi ona dokument dotyczący praktyki zawodowej, co oznacza, że w regulacji stosunków pracy osób nią objętych ma pierwszeństwo przed Kodeksem pracy.

W przypadku szkół niepublicznych Karta Nauczyciela nie ma zastosowania lub obowiązuje jedynie w ograniczonym zakresie.

Ścieżka awansu nauczyciela

Choć wydawałoby się, że nauczyciele nie mają perspektyw awansu w swojej karierze (poza np. otrzymaniem funkcji dyrektora szkoły lub późniejszej pracy w kuratorium lub na uczelni wyższej), w trakcie pracy przyznaje im się stopnie awansu zawodowego.

Kiedyś polskie szkolnictwo na podstawie Karty Nauczyciela wyróżniało trzy poziomy awansu nauczyciela, jednak w roku szkolnym 2022/2023 zostały one zredukowane do dwóch. Z każdym z nich wiąże się inny staż pracy oraz wynagrodzenie zasadnicze.

Sposób awansu zawodowego nauczyciela został zmieniony na podstawie Karty Nauczyciela w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2022 r. oraz rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 września 2022 roku w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli.

Awanse nauczycieli są niejako wymagane przez brzmienie prawa oświatowego. Są traktowane jako naturalny rozwój kariery, zdobywanie doświadczenia i zdolności, które są odzwierciedlane przez kolejne stopnie awansu.

Nauczyciel początkujący. Przygotowanie do zawodu nauczyciela

Nauczyciel początkujący to osoba, która dopiero rozpoczyna pracę w szkole. Zwykle status ten utrzymuje się 3 lata i 9 miesięcy. 

W tym okresie odbywa staż, bierze udział w kursach, obserwuje zajęcia prowadzone przez bardziej doświadczonych współpracowników oraz prowadzi lekcje pod okiem przydzielonego mu mentora (wszystko w odpowiednim czasie, aby przyszły samodzielny nauczyciel mógł się wprawić). Po upływie tego czasu może ubiegać się o status nauczyciela mianowanego.

Nauczyciel mianowany

Aby zostać nauczycielem mianowanym, nauczyciel początkujący musi spełnić kilka warunków wynikających z art. 9b.ust. 2a  KN/ Są to:

• spełnienie wymagań kwalifikacyjnych,
• odbycie przygotowania do zawodu nauczyciela (wcześniej wspomnianego stażu),
• posiadanie co najmniej dobrej oceny pracy uzyskanej w ostatnim roku odbywania przygotowania,
• uzyskanie pozytywnej opinii o przeprowadzonych zajęciach.

Postępowanie w sprawie nadania stopnia nauczyciela mianowanego prowadzone jest w trybie postępowania administracyjnego, a stopnień będzie nadawany w drodze decyzji administracyjnej. Poprzedza go egzamin. Jeśli kandydat go zaliczy, staje się nauczycielem mianowanym. Zanim jednak to się stanie, należy przepracować w szkole 3 lata i 9 miesięcy.

Nauczyciel dyplomowany

Jak przeczytamy na stronie Portal Oświatowy, „Uzyskanie stopnia nauczyciela dyplomowanego będzie zaś możliwe po przepracowaniu w szkole co najmniej 5 lat i 9 miesięcy (4 lat i 9 miesięcy w przypadku nauczyciela posiadającego stopień naukowy) od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego”. Oznacza to, że przed kolejnym awansem musi upłynąć sporo czasu, pełnego kolejnych wyzwań i doszkalania umiejętności.

Podobnie jak poprzednio, mianowanie na nauczyciela dyplomowanego odbywa się w trybie postępowania administracyjnego i wymaga tych samych dokumentów, do których dołącza się zaświadczenie o posiadania statusu nauczyciela mianowanego. Jest to najwyższy stopień awansu dla nauczyciela.

Ile zarabia nauczyciel? Wynagrodzenia 2024

Niestety, profesja nauczyciela w Polsce nie jest opłacana współmiernie do odpowiedzialności, jaka na niego spada, kiedy podejmuje się pracy. W trakcie rozwoju zawodowego, wraz ze stażem i stopniem awansu, można liczyć na podwyżki, ale często nie odzwierciedlają one wiedzy i umiejętności pedagogów, którzy spędzają wiele lat na dokształcaniu się i pracy w zawodzie.

Wysokość wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela określa Karta Nauczyciela, w której znajdziemy współczynniki, przez które należy pomnożyć kwotę bazową. W 2024 r. było to:

• Nauczyciele bez stopnia awansu zawodowego (nauczyciel początkujący): 4 908 zł brutto,
• Nauczyciel mianowany: 5 057 zł,
• Nauczyciel dyplomowany: 5 915 zł.

Do tego nauczycielom przysługują również premie jubileuszowe, wyrównania za nadgodziny, zastępstwa, dodatki funkcyjne (np. za wychowawstwo) oraz nagrody motywacyjne.

Natomiast na 2025 r. prognozowane są podwyżki w wysokości:

• Nauczyciele bez stopnia awansu zawodowego (nauczyciel początkujący): 5 153,40 zł,
• Nauczyciel mianowany: 5 309,85 zł,
• Nauczyciel dyplomowany: 6 210,75 zł.

Wielu pedagogów uważa, że minimalne wynagrodzenie nauczycieli jest stanowczo za niskie wobec czasu pracy oraz wymagań, jakie stawia przed nimi ta profesja. Jest to jeden z czynników, który odwodzi kandydatów na nauczyciela od realizacji ich planów. W dodatku warunki pracy – hałas, trudni uczniowie i ich rodzice, wymagania programowe – nie sprzyjają podejmowaniu tej pracy, szczególnie wobec wymagania doskonalenia nauczycieli.

Nadal jednak na rynku pracy istnieje realna potrzeba zatrudniania dobrych belfrów, którzy z oddaniem będą poświęcać swoje życie nauczaniu kolejnych pokoleń, ponieważ nie zastąpi ich sztuczna inteligencja.

Źródła (dostęp: 26.11.2024 r.):

A. Trochmiuk, Karta Nauczyciela 2022 – poznaj nową ścieżkę awansu zawodowego nauczycieli, w: PortalOświatowy.pl, https://www.portaloswiatowy.pl/top-tematy/karta-nauczyciela-2022-poznaj-nowa-sciezke-awansu-zawodowego-nauczycieli-21574.html.

K. Wiązowska, Ile zarabiają nauczyciele? To zależy od stopnia zawodowego, w: Bankier.pl, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Ile-zarabiaja-nauczyciele-w-2024-roku-To-zalezy-od-stopnia-zawodowego-8828039.html

Awans nauczyciela wg „NOWEJ ŚCIEŻKI” – od nauczyciela początkowego do mianowanego, w: Europejskie Centrum Rozwoju Kadr, https://ecrkbialystok.com.pl/aktualnosci-sg/1031-awans-nauczyciela-wg-nowej-sciezki-od-nauczyciela-poczatkowego-do-mianowanego.

Stopnie awansu Nauczyciela – nowe przepisy, w: Krakowski Instytut Rozwoju Edukacji, https://kire.pl/stopnie-awansu-nauczyciela-nowe-przepisy/.

Urlop wypoczynkowy nauczyciela – ile dni przysługuje i kiedy można z niego korzystać?, w: Kadromierz.pl https://kadromierz.pl/blog/urlop-wypoczynkowy-nauczyciela-ile-dni-przysluguje-i-kiedy-mozna-z-niego-korzystac/#Karta_nauczyciela_urlop