Ile zarabia radny gminy i jak nim zostać? Kandydowanie krok po kroku

Radny gminy to wybrany przez swoją społeczność reprezentant, który w jej imieniu będzie brał udział w decyzjach dotyczących bezpośrednio danej gminy. Taka odpowiedzialność łączy się również z odpowiednim wynagrodzeniem finansowym, chociaż nie powinno ono być jedyną pobudką do kandydowania. Przyjmując mandat, radny zrzeka się bowiem działania na rzecz własnego interesu.

Sprawdź, jak wygląda droga do tego urzędu oraz jaki jest system wynagrodzeń dla tego stanowiska.

Kto może zostać radnym? Sprawdzamy

Według nowego Kodeksu wyborczego radnym może zostać osoba, która:

• ma prawo wybierania w tych wyborach,
• jest obywatelem polskim lub obywatelem UE, niebędącym obywatelem polskim albo obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej;
• najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat;
• stale zamieszkuje na obszarze odpowiednio gminy lub dzielnicy m. st. Warszawy, w której kandyduje. Nie ma obowiązku zamieszkiwania na obszarze okręgu wyborczego, w którym kandydat zostanie zgłoszony;
• jest ujęta w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania na obszarze danej gminy lub dzielnicy m.st. Warszawy.

Kto nie może kandydować na radnego?

Kandydatem na radnego nie może być pełnomocnik finansowy.

Nie może być kandydatem osoba:

• pozbawiona praw publicznych lub ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu;
• pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
• skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
• wobec której wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności w postępowaniu lustracyjnym;
• będąca obywatelem Unii Europejskiej niebędąca obywatelem polskim albo obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, pozbawiona prawa wybieralności odpowiednio w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem albo w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

Posiadanie praw wyborczych ocenia się na dzień wyborów.

Prawa i obowiązki radnego

Radny bierze czynny udział w decydowaniu o sprawach swojej gminy oraz zajmuje się kontrolowaniem – w pewnej mierze – działalności wójta. Niektóre z jego praw i obowiązków to:

Prawa radnego

• dostęp do informacji oraz pomieszczeń, których się te informacje znajdują, o ile są potrzebne do sprawowania mandatu radnego i nie naruszają dobra innych osób i instytucji,
• wgląd do działalności urzędu gminy i innych instytucji z zachowaniem przepisów o tajemnicy prawnie chronionej,
• korzystanie z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych.

Obowiązki radnego

• złożenie oświadczenia majątkowego,
• uczestniczenie w pracach rady i jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany,
• wybór przewodniczącego rady,
• reprezentowanie wyborców w radzie gminy i w innych instytucjach samorządowych oraz troszczenie się o ich sprawy.

Ilu radnych zasiada w radzie gminy?

Według Ustawy o samorządzie gminnym (Art. 17.1). w skład rady wchodzą radni w liczbie:

• piętnastu w gminach do 20 tys. mieszkańców;
• dwudziestu jeden w gminach do 50 tys. mieszkańców;
• dwudziestu trzech w gminach do 100 tys. mieszkańców;
• dwudziestu pięciu w gminach do 200 tys. mieszkańców oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte 100 tys. mieszkańców, nie więcej jednak niż czterdziestu pięciu radnych.

Ponadto, jak przeczytamy dalej (Art. 17.2), w skład rady gminy powstałej w wyniku połączenia gmin w pierwszej kadencji wchodzą radni w liczbie:

• dwudziestu jeden w gminach do 20 tys. mieszkańców;
• dwudziestu trzech w gminach do 50 tys. mieszkańców;
• dwudziestu pięciu w gminach do 100 tys. mieszkańców oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte 100 tys. mieszkańców, nie więcej jednak niż czterdziestu ośmiu radnych.

Oznacza to, że w trakcie wyborów stawka jest bardzo wysoka, ponieważ liczba miejsc w radzie jest ograniczona. Ci, którzy zwyciężą, muszą stworzyć własny wizerunek godny zapamiętania oraz cechować się obietnicami (celami) wyborczymi odróżniającymi ich od innych kandydatów.

Liczba radnych to nie jedyna zmienna uzależniana od wielkości gminy. Także zasady wyborów różnią się zależności od tego, jak duża jest dana społeczność. Obecnie dzielą się one na dwa:

• zasady dla radnych kandydujących w gminie do 20 tys. mieszkańców,
• zasady dla radnych kandydujących w gminie powyżej 20 tys. mieszkańców.

Jak zostać radnym? Wybory krok po kroku

Kadencja rady gminy trwa 5 lat (w latach 1990-2018 trwała 4 lata) od dnia wyboru, co oznacza, że do kolejnych wyborów musimy trochę poczekać (ostatnie wybory odbyły się jeszcze w 2024 r.). Na szczęście jest to jednocześnie dobry moment, aby zapoznać się z zasadami i przygotować, gdybyś zdecydował(-a) się kandydować!

Jak zostać radnym? Poniżej przedstawiamy kolejne kroki w drodze do tego stanowiska.

1. Zgłaszanie list kandydatów wraz z podpisami poparcia (25 lub 150 w zależności od wielkości gminy – patrz wyżej).
2. Wybory – mechanizm wyborczy również zależy od wielkości gminy.
3. Wyniki wyborów.

Mechanizm wyborczy

• w gminach, które mają do 20 000 mieszkańców, o wyborze radnego decyduje liczba ważnych głosów oddanych na poszczególnych kandydatów.
• w gminach z populacją przekraczającą 20 000 osób mandaty są dzielone proporcjonalnie w zależności od łącznej liczby ważnych głosów oddanych na kandydatów z danej listy.

Czy stanowisko radnego można łączyć z inną pracą?

Przy decydowaniu się na kandydowanie w wyborach na radnego należy mieć na względzie, że radny nie może łączyć wykonywania mandatu z pracą w urzędzie, w którym działa gmina, ani pełnić funkcji kierownika gminnej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy. Każdy inny zawód jest możliwy do połączenia.

Ponadto mandat nie chroni radnego przed zwolnieniem, o ile nie ma on bezpośredniego związku z pełnieniem tej funkcji.

Ile zarabia radny gminy?

Wynagrodzenie radnego gminy jest uzależnione od wielkości gminy, w której radzie zasiada.

Jak przeczytamy na stronie Bankier.pl, sumy wynagrodzeń radnych prezentują się następująco:

• w gminach powyżej 100 tys. mieszkańców – 4 294,61 zł,
• od 15 tys. do 100 tys. mieszkańców – 3 220,96 zł,
• poniżej 15 tys. mieszkańców – 2 147,30 zł.

Należy również pamiętać, że według prawa diety radnych oraz poselskie są zwolnione z odprowadzania podatku dochodowego od osób fizycznych do kwoty 3000 zł. Każda kwota powyżej tej wartości zgodnie z ustawą traktowana jest jako wynagrodzenie ze stosunku pracy. 

Ponadto wynagrodzenie radnego nie wpływa na przyznanie rodzinie dodatku 500+, jako że przy jego otrzymaniu nie uwzględnia się dochodu rodziny.

Źródła [dostęp: 1.12.2024 r.]:

D. Florek, Ile zarabia radny, sołtys, burmistrz, poseł, wójt, a ile prezydent?, w: Bankier.pl, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Ile-zarabia-radny-soltys-burmistrz-posel-wojt-a-ile-prezydent-7719377.html.

Jak zostać radnym w gminie powyżej 20 tys. mieszkańców (dokumenty) w: Samorząd PAP, https://samorzad.pap.pl/kategoria/wybory-samorzadowe-2024/jak-zostac-radnym-w-gminie-powyzej-20-tys-mieszkancow-dokumenty.

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r.o samorządzie gminnym, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19900160095/U/D19900095Lj.pdf.

Państwowa Komisja Wyborcza